Broń ta stanowiła wyposażenie legionistów rzymskich od III w. p.n.e. do III w. n.e. Została ona przyswojona od ludów hiszpańskich. W miarę rozwoju techniki i sztuki wojennej uległ on zmianom konstrukcyjnym. Najstarsze znane nam modele ("Wzór Moguncki" nazwany tak od miejsca znalezienia) miał długość od 60 cm do 75 cm (ostrze) i szerokość od 4,8 cm do 7,4 cm. Przeznaczony był do kłucia (stąd też posiadał charakterystyczny, długi sztych) jak i cięcia. Późniejszym typem jest "Wzór Pompejański" mierzący ok. 70 cm długości (ostrze z długością rękojeści oraz głowicy) i od 4,2 cm do 4,5 cm szerokości (jednakowej na całej długości ostrza). Przeznaczony był zarówno do kłucia jak i cięcia. Gladiusy charakteryzowały się różnym wyważeniem.
Gladius (łac., plur. gladii – miecz) jest to krótki miecz rzymski. Jego żelazna głownia była obosieczna z ością przez środek i delikatnie oraz łagodnie zarysowanym szczytem. Rękojeść, często o kwadratowym lub ośmiokątnym przekroju, posiadała kulistą (popularny kształt obok owalnych i innych) głowicę z drewna lub kości (zdarzały się nawet kamienne czy okładzinami metalowymi), z mało wydatnym pudełkowatym jelcem.
Gladius był noszony przez zwykłych legionistów po prawej stronie (oficerowie nosili po lewej) w pochwie okutej metalem zwanej vagina. Pas służący do noszenia miecza zwano balteus.
Gladius był popularnym mieczem podczas walk gladiatorów.